De enscenering van Atropa, naar een tekst van Tom Lanoye (2008) is helaas wat ijdel. Toch valt er genoeg te beleven en genieten in deze visueel fraaie en soms spectaculaire toonkast van acteertalent.

door: Herien Wensink

In vurig feestrood en zilverglitters paraderen Grieken en Trojanen over een glazen catwalk. Ze dragen blokhakken, latex, kousen en spikes. De Grieken ogen alsof ze op weg zijn naar een erotische clubavond, de Trojanen zijn scifi blingblingversies van types uit Mad Max. De kostuums van modeontwerpers Maison the Faux voor de voorstelling Atropa van Theater Utrecht zijn oogverblindend en sensationeel. Maar ze leiden wel de aandacht af van waar het hier echt om zou moeten gaan: bloedvergieten, slachtoffers, het eeuwenlange oorlogsleed van vrouwen.

Regisseurs Naomi Velissariou en Floor Houwink ten Cate ensceneren deze tekst van Tom Lanoye (uit 2008), over de tragische keerzijde van de Trojaanse oorlog, als een iets te gepolijste, afstandelijke modeshow op pompende beats. Wat een schreeuw van protest en hoognodige oproep tot erbarmen wil zijn, wordt daardoor helaas af en toe wat ijdel – soms op het randje van kitsch, soms er ver overheen, als een zilveren babypop ten hemel stijgt als illustratie van kindermoord. Desalniettemin valt er veel te beleven, en te genieten, bij deze exuberante en bij vlagen opzwepende show.

Het uitgangspunt van Atropa is Euripides’ klassieke tragedie Trojaanse vrouwen (415 v.C.), die inzoomt op de slachtoffers van de legendarische Trojaanse oorlog. U weet wel: de Griekse Helena wordt door Paris naar Troje ontvoerd, legerleider Agamemnon zweert wraak, en niet veel later ziet de Trojaanse koningin Hekabe haar land verschroeid tot as. Mannen en zonen, zelfs baby’s, worden afgeslacht, de vrouwen als oorlogsbuit naar Griekenland gebracht.

Ondertussen rouwen ook in Griekenland de vrouwen. Zoals Klytaimnestra, echtgenote van Agamemnon, die haar dochter Ifigeneia geofferd zag worden in ruil voor gunstige wind voor de oorlogsvloot. Na de oorlog moet ze bovendien toezien hoe haar man de Trojaanse Kassandra als seksslavin mee terug naar huis neemt.

In Atropa combineerde Lanoye Euripides’ tragedie met de versie van Sartre uit 1967, en doorspekte die met flarden Malaparte en Vondel, plus speeches van George W. Bush en Donald Rumsfeld. In 2008 werd zijn stuk daarmee commentaar op de ‘War on Terror’ en de Tweede Golfoorlog, vanuit het perspectief van de vrouwen, de verliezers. Dit alles in de hem kenmerkende, romige verzen; swingend, zwaarbeladen en somptueus.

Zijn stuk werd in 2008 met veel succes door Guy Cassiers geënsceneerd bij het Vlaamse Toneelhuis, nu co-producent van de nieuwe versie. Waar Cassiers’ acteurs de tekst destijds fluisterzacht brachten, is de nieuwe Atropa een schelle noodkreet.

Deze versie markeert ook een nieuwe, verheugende stap in de samenwerking tussen Velissariou en Houwink ten Cate, twee uitgesproken feministische theatermakers die een geheel eigen, hedendaagse draai geven aan muziektheater, hier samen met componisten Joost Maaskant en Jimi Zoet. Dat pakt bij vlagen schitterend uit, zoals wanneer Helena (Annelinde Bruijs) in de openingsscène krachtig en rauw haar lot als mooiste vrouw van Griekenland bezingt. Dankzij de hypnotiserende stem van Bruijs is deze Helena inderdaad van een andere orde; een gekwelde sirene, die gebukt gaat onder haar allesverzengende aantrekkingskracht.

Zo zijn er meer muzikale hoogtepunten; de talentvolle Adanna Unigwe die als Andromache vlammend rapt over het lot van haar land en haar man Hector. Of ’Ntianu Stuger, die als een strijdbare Kassandra imponeert met een indringend, F.K.A Twigs-achtig nummer. Stugers tekstbehandeling is sowieso een feest: ze beleeft hoorbaar plezier aan Lanoyes volvette strofen, proeft ze aandachtig, kauwt erop en spuugt ze vrijpostig weer uit.

Naomi Velissariou als Klytaimnestra is al evenzeer een sensatie, zoals ze vertrokken van woede en wraaklust over de catwalk marcheert, hakbijl in de aanslag. Velissariou geniet als geen ander van Lanoyes tekst: ze doet zich eraan tegoed, gaat de taal schuimbekkend te lijf. De uiteindelijke confrontatie tussen Kassandra en Klytaimnestra knettert als de bliksem.

In hun enscenering stippen de makers ook thema’s als racisme, xenofobie, kolonialisme en intersectioneel feminisme aan, maar dat blijven accenten zonder veel impact, zoals ook het geheel, ondanks al het geweld, wat vormelijk en bloedeloos blijft. Mooi, maar op afstand.

Het maakt deze Atropa misschien niet de gehoopte theatrale vuistslag, maar wel een visueel fraaie en soms spectaculaire toonkast van acteertalent.