De keuzen van Naomi Velissariou

Theatermaker Naomi Velissariou (33) staat deze zomer op festivals met een sexy, morbide popshow, geïnspireerd op de zwarte toneelteksten van Sarah Kane.

door Herien Wensink 6 juli 2018

Actrice of popster?
‘Nee, theatermaker! Dat omvat het voor mij allemaal. Kijk, ik maak voorstellingen en de vorm van deze voorstelling over Sarah Kane is die van een popconcert, met nummers waarin haar hyperromantische, zelfdestructieve teksten zijn verwerkt. Die vorm wil ik zo serieus en consequent mogelijk doorvoeren. Dus heb ik een band, Permanent Destruction, samen met muzikant Joost Maaskant, en doen we een concerttour langs de zomerfestivals. We hebben merchandise, brengen videoclips uit, we zongen live twee nummers op de radio, en zijn zelfs in gesprek over een platencontract. En dat terwijl ik absoluut niet kan zingen, haha. Het is allemaal autotune.

‘Deze voorstelling drijft op het contrast tussen vorm en inhoud. De sexy esthetiek van de visuals, het FunX-gehalte van de beats, en dan die inktzwarte teksten van Kane, die verlangt naar de totale overgave in de liefde en als dat niet kan: sterven. Haar teksten staan bol van zelfhaat en geweld. Onze nummers hebben ook heel bizarre titels. Dan roep ik: ‘Hi Holland! Here’s one from our new album, Rape Me till I Come.’ Dat kán helemaal niet, dat kun je niet zeggen. Ergens is het grappig, en tegelijk weerzinwekkend. Die combinatie wordt door het publiek niet altijd even goed begrepen: er lopen geregeld mensen boos weg. Of ze gaan helemaal los op MDMA en vinden het alleen maar lollig.

‘In één scène vraag ik Joost of hij wel eens iemand heeft verkracht. Toen schreeuwde op Oerol een toeschouwer: ik wel! Wat doe je dan? Ik moet ‘in character’ blijven. Dus heb ik hem gewoon een dikke vette middelvinger gegeven. Maar ja, daarna zing ik Rape Me till I Come. Dan lijkt het opeens toch een reclamespot voor verkrachting. Als je zo het randje opzoekt, kun je er ook overheen vallen.’

Ernst of ironie?
‘Ernst. Dit is voor mij geen grap of karikatuur: ik doe bloedserieus een popster na. En ik neem ook het twisted universum van Sarah Kane volkomen serieus. Ik vind het spannend om in mijn voorstellingen een perverse moraal te verdedigen, ook al sta ik daar persoonlijk niet achter. Ik wil natuurlijk niet dood, zoals zij, ik speel niet met de gedachte aan zelfmoord. Ik deel zelfs niet haar visie op de romantische liefde – althans, niet helemaal, haha. Maar ik probeer het op dat moment wel echt te menen. En dan citeer ik ook nog bloedserieus dat overbekende popidioom. Vorm en inhoud botsen, maar ik neem ze allebei wèl serieus. Ik snap wel dat dat toeschouwers verwart.’

Amy Winehouse of Sarah Kane?
Mijn eerste eigen voorstelling, Mr. Jones in 2012, was geïnspireerd op Amy Winehouse. En ook bij het maken van The SK Concert heb ik vaak aan haar gedacht. Ik heb wel iets met lijdende vrouwen. Mr. Jones was gebaseerd op die crazy liefde tussen Winehouse en Blake Fielder-Civil. Zij maakten zichzelf en de ander kapot, uit een romantisch verlangen naar totale versmelting. Het mooie aan Amy Winehouse vond ik dat ze écht voelde wat ze zong. Veel mensen zingen over liefdesverdriet, maar die gaan niet elke keer kapot terwijl ze het zingen. Zij wel. Dan zingt ze Back to Black, ladderzat om de pijn niet te voelen, en lazert ze van het podium van zattigheid en liefdesverdriet. Dat is heel pijnlijk, en heel écht.

‘De rare paradox was dat haar pijn maakte dat ze zo goed was, maar dat we die bij een concert, als we een kaartje hebben gekocht, niet willen zien. Het publiek verwacht totale overgave en authenticiteit, maar je mag als artiest niet de controle verliezen, dan word je direct gestraft. Dan roepen we ‘boe’ tegen iemand die kapotgaat.

‘In The SK Concert komen Sarah Kane en Amy Winehouse samen. Maar uiteindelijk vind ik Kane een grotere kunstenaar. Haar minuscule oeuvre is echt baanbrekend, zij schreef het ‘To be or not to be’ van de jaren negentig: de bekende monoloog uit het stuk Crave, waarin ze zegt wat ze allemaal met haar geliefde wil doen. Het is een liefdesverklaring, in de toekomende tijd, maar het voelt als een herinnering, alsof het al voorbij is.

‘Haar werk is pikzwart, maar er zit ook veel humor en relativering in. Ik heb altijd het idee dat ze een intellectuele distantie behield ten aanzien van haar depressie en doodsverlangen. Maar het feit dat ze zelfmoord pleegde, ontkracht dat natuurlijk.’

(Tegen de ober:) ‘Mag ik nog een gemberthee?’

Zelfdestructief of goed voor jezelf zorgen?
‘Goed voor jezelf zorgen, absoluut. Zeker nu met al die festivals, dat is behoorlijk uitputtend. Dat is wel eens anders geweest, ja. God, ga ik dat echt zeggen in de krant? Ach ja, het is intussen tien jaar geleden. Eh, ik ben tijdens mijn studie aan de universiteit drie jaar lang verslaafd geweest. Aan coke. Ik volgde twee studies en snoof minstens anderhalve gram per dag. Niet voor de fun maar uit prestatiedrang; ik was supergefocust en miste geen enkel college. Drinken deed ik niet, ik nam er muntthee bij, en dan maar boeken lezen, papers schrijven, tentamens halen – zo ben ik mijn hele bachelor doorgekomen. Ik kickte af doordat ik verliefd werd op iemand die me er stap voor stap vanaf heeft geholpen. Mijn master heb ik clean gehaald. Dat ging opeens heel traag, heel saai. Onderzoek doen in de bibliotheek was nuchter lang niet zo spannend, haha.

‘Die zelfdestructieve kant van de mens intrigeert me. Iedereen heeft wel zo’n zwart stukje. Ik heb de uitwas daarvan bij mezelf overwonnen, maar sublimeer die nu in mijn werk. Als op toneel alles kan en mag, heb ik dat privé niet meer zo nodig. Dan kan ik een voorstelling maken over obsessieve liefde en zelfmoord, en vervolgens thuis gewoon een beetje tuinieren.’

Een hevige, compromisloze liefde of een stabiele vaste relatie?
‘Eh, laat ik zeggen dat ik in mijn werk gefascineerd ben door een bepaalde vorm van verlangen, dat ‘ne me quitte pas’ – volledig in iemand willen opgaan, nul reserves – heel onaantrekkelijk maar ook heel herkenbaar. The SK Concert is een ode aan dat verlangen, maar toont ook de keerzijde ervan.

‘Ja, dan wil jij natuurlijk ook weten hoe dat bij mij privé zit. Echt? Jezus. Oké: ik had zelf inderdaad een stabiele relatie en werd verliefd op iemand anders, met wie ik een heel intense, maar ook pijnlijke liefde beleefde. Ik was dolgelukkig met de een en smoorverliefd op de ander, wat is dan beter? Hoe verenig je intensiteit en stabiliteit? Hoewel ik natuurlijk verlang naar het stabiele, volwassen compromis, ben ik op dit moment alleen, en dat is goed. Ik wil eerst even met mezelf in het reine komen voordat ik weer een relatie aanga. De rest van de wereld wist al dat het zo werkte, maar ik kom er nu pas achter, hahaha.

‘Het was een zwaar jaar, met liefdesverdriet en burn-outverschijnselen. Maar omdat ik net een grote prijs had gewonnen, kon ik een half jaar vrij nemen. Ik ben op reis geweest: in mijn eentje naar Thailand, op yogaretraites en op stilteretraite in Italië.’

Spreken of zwijgen?
‘Spreken, sowieso. Al was die stilteretraite wel een louterende ervaring. Het was bijzonder om te zien dat wezenlijk intermenselijk contact ook zonder taal mogelijk is. Je maakt vrienden zonder woorden. Dat zijn mensen die je mogen omwille van… wacht, ik ga zo huilen. Omwille van je… eh… ziel. Daar voelde ik dat mensen gewoon in mijn buurt willen zijn, ook zonder dat ik grappen maak of slim uit de hoek probeer te komen. Ik vond het mooi om te zien hoe puur en eenvoudig contact van mens tot mens kan zijn.

‘In Thailand heb ik als een soort sociaal antropoloog alle samenlevingsvormen bestudeerd, want daar heb je alles: jagende singles aan banana daiquiris, paniekerende pasgetrouwden met zo’n blik van: is dit het nu? Jonge ouders met alleen maar oog voor hun kind en totaal niet meer voor elkaar. En van die ceo’s uit de Londense City die het roer omgooien en in de jungle op blote voeten de vier windrichtingen gaan aanbidden – dat is ook nog een optie. Dat vind ik stiekem een troostende gedachte.’