Met Koliek brengt Theater Utrecht een indringende monoloog die niet meteen te duiden is. Een gesprek met acteur Vincent van der Valk en regisseur Thibaud Delpeut. 'Ik hoop dat dit gaat voelen als een trip.'

door: Rianne van der Meulen - mrt 2021

Op het podium ijsbeert een man. Hij neemt de ene na de andere slok en praat. Losse woorden, korte zinnen. Soms bedachtzaam, dan weer alsof hij de tekst uit wil spugen. ‘Toen Thibaud Delpeut mij vroeg voor deze rol, was ik heel benieuwd’, zegt acteur Vincent van der Valk, die de solo speelt en dit jaar óók weer met de succesvolle solo Immens (eveneens van Theater Utrecht) gaat toeren. ‘Toen ik Koliek vervolgens las, schrok ik. Op papier ontvouwen al die losse woorden zich niet. Het fascineerde me wel, maar tegelijk dacht ik: dit is waarom mensen theater haten. Waarom mag ik het niet gewoon snappen?’

De monoloog uit 1986 van de Duitse Rainald Goetz gaat over een man die het bestaan overdenkt. Hij worstelt met een kater, wordt opnieuw dronken en laveert tussen helderheid en binnensmonds gemurmel. ‘Mijn fascinatie groeide doordat ik de tekst hardop ging lezen’, zegt Vincent. ‘In die eigen geconstrueerde woordenwereld van de man ontstaat een betekenis. Dat is duizendmaal rijker dan wanneer het een direct begrijpbare tekst was geweest.’

Tijdens de repetitie staart Vincent indringend de zaal in. Via kleine spiegels, overal op het podium, verplaatsen lichtstralen zich om hem heen. Uit zijn mond komen klanken die verworden tot een soort gezang. Aandoenlijk en tegelijk angstaanjagend. ‘Door Vincent ontstaat er iets op het toneel’, vindt regisseur Thibaud Delpeut, die eveneens artistiek directeur van Theater Utrecht is. ‘Het gebrek aan structuur geeft hem de ruimte om nieuwe vondsten te doen. Ik zie een man die implodeert in zijn denken. Het is een moedige, muzikale en geestige voorstelling over loslaten, ouder worden en terugverlangen naar je kindertijd.’

Al een jaar of tien zweefde de atypische monoloog van Goetz rond in het hoofd van Delpeut. ‘Vanaf het moment dat ik dit stuk voor het eerst las, raakte het me. Juist omdat het niet direct te vatten is. Voor mij gaat dit over ons denken en ons bestaan, iets waar ik zelf veel mee bezig ben. Tegelijk vond ik het lastig om ermee aan de slag te gaan. Want het is geen gewone tekst, zit het publiek daar wel op te wachten? Daar heb ik even over gedacht. Maar ik kan bezoekers alleen maar bereiken als ik iets maak vanuit een persoonlijke motivatie. Want het persoonlijke is universeel. Dat gaf de doorslag om dit te maken.’

Uitdagend is het wel om de juiste spanningsboog te vinden voor alle losse woorden die de man mompelt, spreekt en schreeuwt. ‘Omdat de uitspraken niet grammaticaal correct op elkaar volgen, creëren ze iets nieuws’, vindt Vincent. ‘Daardoor kunnen er nieuwe connecties in het brein ontstaan. Voor mij was de tekst eerst één grote brei, maar inmiddels zie ik er een heel heldere structuur en grote schoonheid in. Hij is romantisch en filosofisch en gaat heel erg over de zin van het leven.’ Hoewel de man beneveld raakt, is het niet zo dat hij onbegrijpelijker wordt, vindt Thibaud. ‘Hij krijgt juist inzichten over het leven. Korte, heldere momenten. Om daarna weer in gemompel uiteen te gaan.’ De muziek die Thibaud live speelt op synthesizer verbindt alles aan elkaar. ‘Ik hoop dat dit gaat voelen als een soort trip’, zegt Vincent. ‘Dat bezoekers als het ware op reis door hun associaties mogen gaan.’

Samen werken ze hard naar de première van 10 maart toe, niet zeker wetende of dat daadwerkelijk door kan gaan. Bij Theater Utrecht knippen ze momenteel alle projecten in tweeën, legt Thibaud uit. ‘Normaal gesproken is een première de prikkel in het lijf van iedere theatermaker. Nu kunnen we erop hopen, maar weten we het niet. We moeten afwachten wat er wanneer mag. Dus maken we de voorstelling helemaal af en spelen hem zodra dat kan.’

Ze willen iedereen die straks komt kijken een bijzondere theaterervaring geven. Ergens hoopt Thibaud dat de bezoekers net zo geraakt worden door het stuk als hij ooit werd. Inmiddels hebben ze de voorstelling een paar keer doorlopen en heeft hij daar het volste vertrouwen in. ‘Vincent is een fenomeen, ik ben elke keer verbluft als ik hem bezig zie. Hij zorgt voor structuur en avontuur. Niemand hoeft straks te denken: ik ben hier niet slim genoeg voor. Ik ben er namelijk ook niet slim genoeg voor en bovendien is de tekst soms niet zo slim als je denkt. Koliek is een voorstelling die je mag ondergaan.’

Als de theaters open zijn speelt Koliek van 8 t/m 22 maart acht keer in De Paardenkathedraal in Utrecht. www.theaterutrecht.nl