In de grootschalige voorstelling Stad der blinden verliezen de tien acteurs een voor een hun zicht. Dan blijven alleen nog geluiden en tastzin over.

Hoe visualiseer je de belevingswereld van een blinde in een theatervoorstelling? Dat was het uitgangspunt van regisseur Thibaud Delpeut bij zijn bewerking van de roman De stad der blinden, geschreven door de Portugese Nobelprijswinnaar José Saramago. Deze zomer is de grootschalige voorstelling met tien acteurs op de festivals te zien.

Wat Delpeut aantrok in het boek was ‘de thematische gelaagdheid’. Allereerst is er het wonderlijke verhaal. Een naamloze stad raakt ontwricht door een epidemische blindheid. Een voor een verliezen mensen hun zicht. Ze worden door de autoriteiten in quarantaine geplaatst, waar de leefomstandigheden snel verslechteren.

‘Die blindheid is natuurlijk een metafoor’, zegt Delpeut. ‘Voor het blinde vertrouwen dat wij hebben in iets dat groter is dan wijzelf: of dat nu een regering is, de wetenschap of een religie. Mensen hebben hun verantwoordelijkheid uitbesteed aan iets dat ze niet kennen. Maar wat als dat vertrouwen op niks is gebaseerd? Dat vraagt Saramago zich af in deze wat-als-roman. Als die maatschappelijke structuur in elkaar dondert, wat blijft er dan over van onze beschaving?’

In de stad vol blinden wordt al snel de noodtoestand uitgeroepen. Saramago schreef het verhaal als een sociaal experiment. Delpeut: ‘Mensen marchanderen met hun overtuigingen, om maar te kunnen overleven. Maar hoever gaan ze daarin? Dat is een andere interessante vraag. Hoe flexibel is de grens tussen beschaving en barbarij? Dat is iets waarmee ik al langer bezig ben in mijn werk.

‘Voor de visualisatie van dat experiment klopte Delpeut sinds 2014 artistiek directeur van Theater Utrecht aan bij het Maplab. Dat is het Media- & Performance Laboratory van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Daar doen ze onderzoek naar ‘het gebruik van innovatieve technologie bij creatieve maakprocessen’.

Samen zochten ze naar een manier om videoprojecties te creëren die de belevingswereld weergeven van iemand die ooit kon zien, maar nu niet meer. Ze experimenteerden met contactmicrofoons, potentiometers en geluidsopnamen, ofwel geluiden en tastzin. Zodra de geluiden en bewegingen veranderen, veranderen ook de op drie grote schermen geprojecteerde beelden.

Geluidskunstenaar Mark IJzerman maakte opnamen van stadsgeluiden zoals tikkers in stoplichten en condensatoren in tl-lampen en fabriceerde daarvan minimale composities. Geluid is voor audiofiel Delpeut altijd de basis van een voorstelling. ‘Als ik weet hoe het klinkt, dan weet ik hoe het eruit moet zien. Zo werk ik’.

‘Is er nog iets te doen voor die tien acteurs? ‘Absoluut. De focus van het verhaal ligt op de blinden in quarantaine. Ze zijn tot elkaar veroordeeld. Al gauw ontstaan er kampen. In één zaal besluit men zich volstrekt immoreel op te stellen. Die houden al het eten voor zichzelf en verhandelen het in ruil voor seks. Dat soort heftige discussies wil ik deze acteurs heel graag zien spelen.’

Vincent Kouters

Stad der blinden, Spring Festival, Utrecht, 26/5. Daarna op Oerol, Over het IJ en Boulevard.